Streszczenia i opracowania lektur szkolnych klp klp.pl
Powrót posła, znany początkowo jako Powrót syna do domu, pisany był jesienią 1790 r. Utwór powstał więc w okresie szczególnego napięcia politycznego i oddaje tę gorącą atmosferę, jaka towarzyszyła obradom Sejmu Czteroletniego. W swojej komedii politycznej Niemcewicz ukazuje konflikt istniejący wówczas między zwolennikami dwóch przeciwstawnych obozów politycznych obecnych na tymże sejmie: szlacheckimi konserwatystami i zwolennikami reform, do których sam się zaliczał. Pisarz, kompromitując wyznawców starego porządku, wykazał niezbędność natychmiastowych zmian ustrojowych w Polsce, dał także wyraz najważniejszym postulatom stronnictwa patriotycznego.

Powrót posła jest niezwykle ostrą satyrą na sarmatyzm w życiu politycznym i dramatycznym apelem do sumień ludzkich o przyjęcie właściwej, czyli patriotycznej postawy. Z tego też względu większość wypowiadanych przez bohaterów kwestii dotyczy bieżących spraw ze sfery polityki. Niemcewicz wplata jednak w te ideologiczne spory także wątek miłosny i ciekawe spostrzeżenia natury obyczajowej. Dzięki temu właśnie jego utwór po wielu latach, które upłynęły od ukazanych w nim wydarzeń, i pomimo nasycenia go problematyką polityczną, może być interesujący także dla współczesnych.

Okoliczności powstania Powrotu posła


Powrót posła powstał w okresie ożywionej działalności politycznej Niemcewicza. W 1788 r. pisarz wybrany został posłem na Sejm Wielki, na którym był jednym z najbardziej aktywnych działaczy stronnictwa patriotycznego. W radykalnych i świetnych retorycznie wystąpieniach zabierał głos w sprawie ucisku chłopów, popierał wprowadzenie reprezentacji miast w sejmie, bronił reform w szkolnictwie wprowadzanych przez Komisję Edukacji Narodowej. Wyjątkowo mocno zaangażował się w walkę o zniesienie wolnej elekcji i wprowadzenie zasady dziedziczności tronu, aby utrwalić w ten sposób ciągłość władzy królewskiej. 17 września 1790 r. z polecenia patriotów ogłosił w tej sprawie uniwersał. Jego wystąpienie wywołało szereg polemik, co w znacznej mierze przyczyniło się do powstania Powrotu posła.

Utwór powstał bardzo szybko w napiętej atmosferze towarzyszącej obradom Sejmu Czteroletniego. Niemcewicz zakończył pracę nad swoją komedią polityczną dokładnie 7 listopada 1790 r., a już 9 listopada drukowane egzemplarze Powrotu posła trafiły do rąk czytelników. 15 stycznia 1791 r. Niemcewicz wystawił swój utwór w warszawskim Teatrze Narodowym kierowanym wówczas przez Wojciecha Bogusławskiego. Po scenicznej prapremierze „Gazeta Narodowa i Obca” napisała:
„Zgromadzenie słuchaczów wszystkie miejsca aż do nacisku napełniło, oklask powszechny i prawie nieprzerwany uwieńczył to dzieło obywatelstwa i dowcipu. […] W dniu następującym reprezentacja [tj. przedstawienie] tejże komedii powtórzoną została. Równy był nacisk, równe ukontentowanie słuchaczów”.
Zachwyt nad sztuką nie dotyczył jednak zwolenników starego porządku. Poseł obozu hetmańskiego Jan Suchorzewski próbował oskarżać Niemcewicza na posiedzeniu sejmowym o to, iż znieważył i wydrwił prawo wolnej elekcji.

Założony cel Powrotu posła został zrealizowany. Utwór, w którym treść wypowiadanych przez bohaterów kwestii dotyczyła zasadniczych spraw publicznych tego czasu, niezwykle żywo oddziaływał bowiem na opinię publiczną na kilka miesięcy przed uchwaleniem Konstytucji 3 maja.

Bibliografia
1. Włodzimierz Bolecki, Julian Ursyn Niemcewicz, [w:] Pisarze polskiego oświecenia, t. 2, pod red. T. Kostkiewiczowej i Z. Golińskiego, PWN, Warszawa 1994.
2. Mieczysław Klimowicz, Oświecenie, wyd. 5, PWN, Warszawa 1998.
3. Powrót posła Juliana Ursyna Niemcewicza, oprac. D. Polańczyk, w serii: „Biblioteczka Opracowań”, Biblioteka Wysyłkowa, Lublin 1994.
4. Karol Zbyszewski, Niemcewicz od przodu i tyłu, Gebethner i Ska, Warszawa 1991.



Mapa serwisu: